Với những lời căn dặn thiết tha, thấm đẫm tư tưởng, đạo đức, phong cách của bậc vĩ nhân suốt đời phấn đấu, hy sinh vì Tổ quốc và nhân loại, Di chúc thiêng liêng của Người đã trở thành nguồn động viên, cổ vũ hết sức to lớn, soi sáng con đường cách mạng giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, bảo vệ Tổ quốc, làm tròn nghĩa vụ quốc tế và vững bước trên con đường đổi mới, tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, từng bước quá độ lên chủ nghĩa xã hội.

Chủ tịch Hồ Chí Minh bắt đầu viết Di chúc từ tháng 5/1965 - khi bước sang tuổi 75, vào tuổi “xưa nay hiếm”, đúng vào thời điểm cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của Nhân dân ta bước vào giai đoạn quyết liệt, song đang trên đà thắng lợi. Và không chỉ một lần, mà trong những năm tiếp theo sau đó, Người nhiều lần trăn trở, suy ngẫm, để bổ sung, hoàn thiện bản Di chúc - Tài liệu tuyệt đối bí mật, theo như cách gọi của Người.

Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, bản công bố năm 1969 đề cập đến sáu vấn đề lớn⁽[1]⁾, trong đó đoàn kết là nội dung có tính chất xuyên suốt, được nhắc đi nhắc lại nhiều lần (08 lần), từ lời dặn dò đầu tiên cho đến lời mong muốn cuối cùng của Người. Trong lời dặn đầu tiên “Trước hết, nói về Đảng”, Người khẳng định đoàn kết có tầm quan trọng hàng đầu của công tác xây dựng Đảng, là nguyên nhân thắng lợi của cách mạng Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng và những thắng lợi của cách mạng Việt Nam có được là do sự đoàn kết trong toàn Đảng, toàn dân và toàn quân. Người nhấn mạnh: “Nhờ đoàn kết chặt chẽ, một lòng, một dạ phục vụ giai cấp, phục vụ nhân dân, phục vụ Tổ quốc, cho nên từ ngày thành lập đến nay, Đảng ta đã đoàn kết, tổ chức và lãnh đạo nhân dân ta hăng hái đấu tranh tiến từ thắng lợi này đến thắng lợi khác”; Người căn dặn: “Đoàn kếtlà một truyền thống cực kỳ quý báu của Đảng và của dân ta. Các đồng chí từ Trung ương đến các chi bộ cần phải giữ gìn đoàn kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình”. Theo Người, để thực sự đoàn kết, thống nhất cần phải thực hiện nghiêm túc các nguyên tắc tổ chức và sinh hoạt của Đảng, làm cho Đảng ta thật sự trong sạch, vững mạnh, là đạo đức, là văn minh: “Trong Đảng thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình là cách tốt nhất để củng cố và phát triển sự đoàn kết và thống nhất của Đảng. Phải có tình đồng chí yêu thương lẫn nhau. Đảng ta là một Đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”.

Lời cuối của Di chúc, Người thể hiện mong muốn tột cùng, mục đích sống và mục tiêu phấn đấu suốt cuộc đời mình: “Điều mong muốn cuối cùng của tôi là: Toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới”. Như vậy có thể thấy, đoàn kết nói chung và đoàn kết trong Đảng nói riêng không chỉ là mối quan tâm hàng đầu mà còn là sự trăn trở khi Người nghĩ về cả mai sau. Xuyên suốt và nhấn mạnh nhiều lần trong Di chúc của Người, đó là nhân tố đạo đức của Đảng khi trở thành đảng cầm quyền; bởi vì, Đảng cầm quyền là bước chuyển trọng đại trong sinh hoạt Đảng, Đảng cầm quyền có sứ mạng lãnh đạo giai cấp và dân tộc xây dựng thành công xã hội mới - xã hội chủ nghĩa, và để hoàn thành sứ mạng đó, Đảng ta phải thực sự “là đạo đức, là văn minh”, mỗi một cán bộ, đảng viên phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, phải thật sự là công bộc của Nhân dân. Đạo đức cách mạng, theo Người, trước hết là: “Phải đặt lợi ích của cách mạng, của Đảng, của Nhân dân lên trên hết, trước hết. Phải kiên quyết quét sạch chủ nghĩa cá nhân…”, thể hiện bằng những phẩm chất cụ thể: Trung với nước, hiếu với dân; yêu thương con người; cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư và có tinh thần quốc tế trong sáng.

Có thể thấy, vấn đề đoàn kết luôn được Chủ tịch Hồ Chí Minh nhắc đến nhiều lần, trong nhiều thời điểm, ở nhiều nơi, với sự khẳng định mạnh mẽ; trong Lời kêu gọi ở Lễ mừng Quốc khánh ngày 02/9/1955, Người nhấn mạnh: “Đoàn kết là một lực lượng vô địch. Lực lượng đoàn kết đã giúp Cách mạng Tháng Tám thành công. Lực lượng đoàn kết đã giúp kháng chiến thắng lợi. Lực lượng đoàn kết sẽ động viên nhân dân từ Bắc tới Nam đấu tranh thực hiện hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ trong cả nước”^([2]). Trong nhiều lời dạy và tác phẩm của Người, bằng các cấp độ khẳng định, từ đoàn kết, thống nhất trong Đảng, đến đoàn kết toàn dân và mở rộng phạm vi đoàn kết quốc tế, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khái quát truyền thống của Dân tộc Việt Nam qua hàng nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ nước; đồng thời tổng kết thực tiễn đấu tranh của Cách mạng Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng trong hai câu nói nổi tiếng: “Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết - Thành công, thành công, đại thành công”^([3]).

Thực hiện Di chúc thiêng liêng của Người, 53 năm qua, trong mọi hoàn cảnh, lúc cách mạng phát triển thuận lợi, hay lúc khó khăn, thách thức trước những bước ngoặt của lịch sử, Đảng ta đã luôn coi trọng, giữ gìn sự đoàn kết, thống nhất, lấy đó làm cơ sở xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, quy tụ và phát huy sức mạnh tổng hợp để hoàn thành nhiệm vụ cách mạng vẻ vang. Điều này thể hiện rõ nét tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng (tháng 12/1986), kế thừa tinh thần Nghị quyết Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng, khóa I (tháng 11/1939), trong phần nói về Đảng: “Phải thống nhất ý chí và hành động” và “sự thống nhất ý chí và hành động của Đảng buộc phải có ý chí giác ngộ của toàn thể đảng viên, chớ không phải nhắm mắt phục tùng”^([4]), Đảng ta đã bổ sung và rút ra bốn bài học kinh nghiệm quý, trong đó có bài học về “Tăng cường sự đoàn kết nhất trí, sự thống nhất ý chí và hành động trong Đảng”. Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam khóa V, khóa VI đều khẳng định: “Đảng coi việc giữ gìn đoàn kết nhất trí trong Đảng trên cơ sở đường lối chính trị và nguyên tắc tập trung dân chủ là sinh mệnh của Đảng, và kiên quyết đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, chống mọi biểu hiện chia rẽ, bè phái trong Đảng”^([5]). Đến Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII (tháng 6-1996), Đảng ta tiếp tục nhấn mạnh: “Đoàn kết thống nhất trong Đảng, trước hết là ở cơ quan lãnh đạo, có ý nghĩa quyết định sự thành công của cách mạng. Cán bộ, đảng viên giữ gìn sự đoàn kết thống nhất trong Đảng trên cơ sở đường lối chính trị, nguyên tắc tổ chức và tình yêu thương đồng chí”^([6]). Tổng kết thực tiễn 80 năm lãnh đạo sự nghiệp cách mạng, Đảng ta tiếp tục nhấn mạnh bài học kinh nghiệm: “Không ngừng củng cố, tăng cường đoàn kết: đoàn kết toàn Đảng, đoàn kết toàn dân, đoàn kết dân tộc, đoàn kết quốc tế. Đó là truyền thống quý báu và là nguồn sức mạnh to lớn của cách mạng nước ta. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tổng kết: Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết - Thành công, thành công, đại thành công”^([7]). Ngược lại, nếu những người nắm trọng trách lãnh đạo, nhất là ở cấp cao, nếu không có ý thức “Phải giữ gìn sự đoàn kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình”thì không những gây nguy hại, mà còn tạo ra những nguy cơ lớn, khó lường cho Đảng nói riêng, cho đất nước và cả dân tộc nói chung.

Ngày nay, bước vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa, hội nhập quốc tế với những thời cơ, vận hội to lớn, với nhiều tình huống diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó lường, đòi hỏi Đảng ta càng phải có quyết tâm chính trị cao, giữ vững khối đoàn kết, thống nhất chặt chẽ để vượt qua mọi khó khăn, thử thách; nhất là trước sự chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch đang đẩy mạnh chiến lược “diễn biến hòa bình”, lợi dụng khó khăn, khuyết điểm để bôi nhọ, nói xấu Đảng, Nhà nước và chế độ ta hòng kích động, chia rẽ mối đoàn kết trong Đảng và phá hoại mối quan hệ gắn bó giữa Đảng với Nhân dân. Để khắc phục những hạn chế, yếu kém nói trên, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta cần phải tăng cường chăm lo xây dựng, chỉnh đốn Đảng; mà trực tiếp, thường xuyên là tập trung đẩy mạnh thực hiện có hiệu quả Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, gắn với thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị (khóa XII) về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.Trong bối cảnh như vậy, hơn lúc nào hết, sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng càng phải được thể hiện rõ, cần phải khắc sâu lời dạy về bài học đoàn kết trong Di chúc của Người, để quy tụ, thúc đẩy, tạo thành nguồn sức mạnh to lớn trong công cuộc đổi mới vì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”./.