Quả bầu khô trong đời sống của người Jrai

Quả bầu khô gắn bó gần gũi với người Jrai trong đời sống vật chất, tinh thần cũng như trong đời sống tâm linh. Quả bầu còn non thì chế biến thành món ăn. Quả bầu già đi thì chế tác thành những vật dụng tùy theo từng mục đích dùng.

Người Jrai sử dụng quả bầu khô để đựng nước. Ảnh: K.N.

Quy trình để làm quả bầu khô như sau: Trước tiên, người Jrai họ chọn những quả bầu khô có hình dạng và kích thước đẹp, sau đó mang phơi nắng hoặc gác lên gác bếp từ 4-5 ngày. Sau khi phơi nắng hoặc gác bếp xong, tiến hành khoét miệng quả bầu, rồi đem ngâm dưới bùn cỡ 1 hoặc 2 tháng để cho ruột bầu rữa ra. Khi ruột đã phân hủy, người Jrai họ mới lấy lên mang đi súc ruột bằng cát nhiều lần để rửa trôi hết phần xơ còn lại và khử mùi. Sau khi đã xong các công đoạn, người Jrai bắt đầu sử dụng quả bầu khô tùy theo từng mục đích của mình.

Người Jrai dùng quả bầu khô để đựng nước sinh hoạt. Những người phụ nữ Jrai sẽ gùi những gùi bầu khô đi lấy nước. Ngoài ra quả bầu khô được người Jrai dùng để đựng các hạt giống như: thóc, vừng, đỗ, bí… Ngoài làm đồ đựng, quả bầu khô còn dùng làm gáo múc nước, muôi múc canh, múc rượu.

Bên cạnh những tiện ích hằng ngày, quả bầu khô còn là một sản phẩm sáng tạo trong đời sống tinh thần của người Jrai. Bầu khô trở thành một bộ phận không thể thiếu của một nhạc cụ gọi là đàn Goong. Người Jrai đã khéo léo biến nửa to của vỏ bầu khô, gắn vào phía dưới cây đàn để làm hộp cộng âm cho cây đàn Goong. Một số lại gắn thêm nửa quả bầu khô có đường kính nhỏ hơn một chút vào phía đầu đàn.

Ngoài ra, quả bầu khô còn là vật dụng không thể thiếu trong các nghi lễ quan trọng của người Jrai như: Lễ cúng bến nước, lễ cầu mưa, lễ Pơ Pú (lễ trưởng thành). Khi làm lễ, già làng thường dùng bầu khô để đựng rượu hoặc tiết các con vật hiến sinh.

Hiện nay, cùng với sự phát triển sản xuất, con người đã chế tác ra các loại vật dụng bằng chất liệu khác nhau, đa dạng và tiện dụng. Dẫu vậy quả bầu khô vẫn còn trong tâm thức của người Jrai với hình ảnh bầu nước, đàn Goong hay với hình ảnh quả bầu trong các nghi lễ của người Jrai./.