Tiếp tục thực hiện Chỉ thị 15-CT/TW ngày 28/8/2002 của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa IX) “về tăng cường và nâng cao chất lượng công tác nghiên cứu, biên soạn Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam”; Chỉ thị 06-CT/TU ngày 25/4/2011 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về “tăng cường công tác nghiên cứu, biên soạn Lịch sử đảng bộ, lịch sử phong trào, lịch sử truyền thống” và Chỉ thị số 20-CT/TW, ngày 18 tháng 01 năm 2018 của Ban Bí thư khóa XII về tiếp tục tăng cường, nâng cao chất lượng nghiên cứu, biên soạn, tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng, công tác nghiên cứu, biên soạn lịch sử Đảng bộ, lịch sử truyền thống cách mạng của các địa phương, các cơ quan, ban, ngành, đơn vị trong tỉnh đã đạt được những kết quả khả quan.

Các cấp ủy Đảng từ tỉnh đến huyện đã nhận rõ vai trò, vị trí, tầm quan trọng của công tác nghiên cứu, biên soạn lịch sử Đảng bộ, lịch sử phong trào, lịch sử truyền thống; công tác tuyên truyền, giáo dục lịch sử truyền thống trong cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân trên địa bàn toàn tỉnh. Nhiều ấn phẩm lịch sử Đảng bộ, lịch sử truyền thống đã được nghiên cứu, biên soạn và xuất bản đạt chất lượng tốt, góp phần vào việc tổng kết kinh nghiệm về quá trình lãnh đạo của Đảng bộ qua các thời kỳ và công tác giáo dục truyền thống ở các địa phương.

Đối với cấp tỉnh: Sau khi hoàn thành việc tham mưu, tổ chức triển khai biên soạn bổ sung, tái bản Lịch sử Đảng bộ tỉnh Gia Lai (1945 - 2005) và biên soạn Lịch sử công tác tuyên giáo của Đảng bộ tỉnh Gia Lai (1945 - 2010)^([1]), Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy tham mưu Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Thường trực Tỉnh ủy chỉ đạo, hướng dẫn và thẩm định nội dung các công trình nghiên cứu lịch sử đảng bộ, lịch sử phong trào, lịch sử truyền thống; tham mưu thẩm định, xác định nội dung, sự kiện lịch sử, đề xuất về ngày thành lập đảng bộ cấp huyện; thẩm định hồi ký của các đồng chí nguyên là lãnh đạo của tỉnh; tham gia Hội thảo các di tích lịch sử…

Trong hai năm (2019 - 2020), Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy đã triển khai việc nghiên cứu, biên soạn và phát hành cuốn sách (ấn phẩm) “Đảng bộ tỉnh Gia Lai - từ Đại hội đến Đại hội” theo chủ trương của Ban Thường vụ Tỉnh ủy (phát hành 500 cuốn vào tháng 9/2020, nhân dịp Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XVI, nhiệm kỳ 2020 - 2025 và Kỷ niệm 75 năm thành lập Đảng bộ tỉnh Gia Lai (10/12/1945 - 10/12/2020); đồng thời triển khai công tác sưu tầm tư liệu, nghiên cứu, biên soạn và xuất bản Hồi ký “Căn cứ địa cách mạng Khu 10 - Những ký ức không quên” (in ấn và phát hành 1.000 cuốn trong tháng 12/2021).

Đối với huyện, thị xã, thành phố: Đến tháng 5/2022, toàn tỉnh có 16/17 huyện, thị xã, thành phố hoàn thành biên soạn và biên soạn bổ sung, tái bản lịch sử đảng bộ cấp huyện. Riêng huyện Chư Pưh đã triển khai sưu tầm, khai thác tư liệu để phục vụ cho việc biên soạn Lịch sử Đảng bộ huyện vào quý I năm 2023 theo kế hoạch.

Đối với xã, phường, thị trấn: Tính đến tháng 5/2022: Toàn tỉnh đã có 16 xã, phường, thị trấn hoàn thành việc biên soạn, xuất bản lịch sử đảng bộ, lịch sử truyền thống và có 16 đơn vị xã, phường đang triển khai việc nghiên cứu, biên soạn^([2]) (dự kiến in ấn và phát hành vào năm 2023). Ban Thường vụ các huyện ủy, thị ủy, thành ủy tiếp tục chỉ đạo, đôn đốc các xã, phường, thị trấn (nhất là ở các xã vùng căn cứ cách mạng, xã Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân) và các ngành, đoàn thể triển khai sưu tầm, lưu trữ tư liệu thành văn, tư liệu hồi ký để tổ chức nghiên cứu, biên soạn và thẩm định các công trình lịch sử đảng bộ, lịch sử truyền thống ở địa phương theo theo Kế hoạch số 211-KH/TU của Ban Thường vụ Tỉnh ủy.

Đối với các sở, ban, ngành, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội: Đến tháng 5/2022, toàn tỉnh có 5/6 đoàn thể và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh đã biên soạn xong lịch sử phong trào, lịch sử truyền thống. Riêng Liên đoàn Lao động tỉnh đã triển khai việc nghiên cứu, bổ sung, tái bản “Lịchsử phong trào công nhân và Công đoàn tỉnh Gia Lai, giai đoạn 1930 - 2020”, hiện nay đã hoàn thành nội dung bản thảo sau hội thảo(dự kiến in ấn, phát hành vào cuối năm 2022); Hội Cựu chiến binh tỉnh đã tổ chức Hội thảo thông qua nội dung bản thảo, dự kiến in ấn phát hành vào quý III năm 2022.

Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh đã triển khai nghiên cứu, biên soạn Lịch sử lực lượng vũ trang nhân dân tỉnh Gia Lai, giai đoạn 1945 – 2005 (sách được in ấn và phát hành vào tháng 12/2012). Đồng thời, chỉ đạo Ban Chỉ huy Quân sự thành phố Pleiku nghiên cứu, biên soạn và xuất bản Lịch sử lực lượng vũ trang nhân dân thành phố Pleiku (1965 - 2015) - năm 2017; chỉ đạo ban chỉ huy quân sự các huyện, thị xã, triển khai biên soạn lịch sử lực lượng vũ trang^([3]).

Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh biên soạn Lịch sử Bộ đội biên phòng tỉnh Gia Lai, giai đoạn 1965 - 2010, phát hành vào tháng 3/2012. Đến cuối năm 2015, đã in ấn và phát hành trong nội bộ cuốn Lịch sử Tiểu đoàn 19. Hiện nay đang chỉ đạo, hướng dẫn 08 đồn biên phòng khẩn trương hoàn thành biên soạn cuốn lịch sử, biên niên sử của đơn vị mình.

Công an tỉnh biên soạn và phát hành Lịch sử Công an Gia Lai gồm 3 tập, giai đoạn 1945-1975 và “Biên niên sự kiện lịch sử công an tỉnh Gia Lai, giai đoạn 1945 - 1975”, “Biên niên sự kiện lịch sử Ban Chấp hành Đảng bộ Công an tỉnh Gia Lai, giai đoạn 1945 - 2010”. Từ năm 2012, Đảng ủy Công an tỉnh đã có kế hoạch, hướng dẫn 4 đơn vị (Đảng bộ phòng PC65, Công an thành phố Pleiku, Công an thị xã An Khê, Công an huyện Krông Pa) triển khai sưu tầm tư liệu, nghiên cứu biên soạn lịch sử đơn vị; đến cuối năm 2015 đã hoàn thành Đề tài khoa học “Tổng kết lịch sử Công an tỉnh Gia Lai trong sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ cứu nước (1945 - 1975)”. Năm 2016, xuất bản cuốn “Biên niên sự kiên lịch sử Công an tỉnh Gia Lai 1975 - 1995”. Năm 2020, đãin ấn, phát hành cuốn Lịch sử truyền thống Công an tỉnh Gia Lai 70 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành (1945 - 2015).

Ban Dân vận Tỉnh ủy, Ban Nội chính Tỉnh ủy, Trường Chính trị tỉnh; Sở Tài chính, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Hội Chữ thập đỏ tỉnh hoàn thành biên soạn lịch sử truyền thống, lịch sử ngành. Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy hiện đang triển khai biên soạn Lịch sử ngành Kiểm tra Đảng tỉnh (dự kiến in ấn, phát hành cuối năm 2023).

Cùng với việc quan tâm chỉ đạo công tác nghiên cứu, biên soạn lịch sử Đảng bộ, lịch sử truyền thống, lịch sử phong trào, Ban Thường vụ Tỉnh ủy và các cấp ủy địa phương luôn chú trọng đến công tác tuyên truyền, giáo dục lịch sử truyền thống cách mạng trong cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân. Gắn tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam, lịch sử đảng bộ, lịch sử truyền thống của địa phương với giáo dục chính trị tư tưởng trong các đợt sinh hoạt chính trị, học tập các chỉ thị, nghị quyết, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

- Ở cấp tỉnh, cùng với việc tham mưu chỉ đạo và hướng dẫn công tác nghiên cứu, biên soạn và thẩm định các công trình lịch sử, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy đã tham mưu Ban Thường vụ Tỉnh ủy chủ trì, phối hợp tổ chức các hội thảo khoa học: (1) Năm 2016, phối hợp Ban Chỉ đạo Tây Nguyên, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam và Hội đồng Dân tộc của Quốc hội tổ chức Hội thảo khoa học “70 năm Ngày Bác Hồ gửi thư Đại hội các dân tộc thiểu số miền Nam”; (2) Năm 2018, tổ chức Hội thảo50 nămTổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968 tại Gia Lai(1968 - 2018). Sau các hội thảo, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy đã in sách và phát hành đến các cơ quan, đơn vị, để phục vụ công tác tuyên truyền, giáo dục lịch sử cách mạng, lịch sử truyền thống của địa phương.

Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy tham mưu Ban Thường vụ Tỉnh ủy chỉ đạo và tổ chức thành công các cuộc thi viết, thi trắc nghiệm⁽[4]⁾; các đảng bộ cấp huyện và các tổ chức chính trị - xã hội tỉnh⁽[5]⁾tổ chức nhiều cuộc thi, hội thi, các hoạt động ngoại khóa, về nguồn... để tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức trongcán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân, nhất là thế hệ trẻ về Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam, về tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; về lịch sử đảng bộ, lịch sử truyền thống, lịch sử phong trào đấu tranh cách mạng ở địa phương.

Công tác giảng dạy lịch sử Đảng ở Trường Chính trị tỉnh và trung tâm chính trị các huyện, thị xã, thành phố được quan tâm chú trọng. Trong chương trình của các lớp Sơ cấp lý luận chính trị; lớp bồi dưỡng nhận thức về Đảng; lớp Bồi dưỡng lý luận chính trị dành cho đảng viên mới; lớp trung cấp lý luận chính trị đều có sự liên hệ, lồng ghép đưa nội dung lịch sử đảng bộ, lịch sử truyền thống địa phương vào giảng dạy^([6])… Qua đó giúp học viên nắm vững thêm về lịch sử đảng bộ, truyền thống cách mạng và vai trò lãnh đạo của đảng bộ địa phương trong giai đoạn kháng chiến cũng như trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Công tác tập huấn, hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ nghiên cứu, biên soạn lịch sử đảng được chú trọng. Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy đã phối hợp Viện Lịch sử Đảng (thuộc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh) tổ chức các lớp tập huấn nghiệp vụ công tác Lịch sử Đảng cho đội ngũ cán bộ, chuyên viên tham mưu công tác lịch sử đảng ở các địa phương, đơn vị (các năm 2012, 2015, 2019). Nội dung tập huấn gồm tập trung vào các chuyên đề về quy trình triển khai nghiên cứu, biên soạn lịch sử đảng bộ, lịch sử truyền thống; công tác sưu tầm, lưu trữ tư liệu; biên soạn biên niên sự kiện lịch sử đảng bộ, lịch sử truyền thống địa phương, các sở, ban, ngành, mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội,...

Công tác bảo tồn, tôn tạo, phát huy giá trị các di tích lịch sử cách mạngđược cấp ủy, chính quyền các cấp trên địa bàn tỉnh quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và đạt được nhiều kết quả. Tỉnh Gia Lai đã tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế với chủ đề “Kỹ nghệ đá cũ An Khê trong bối cảnh các kỹ nghệ ghè đá 2 mặt Châu Á”diễn ra tại thị xã An Khê (tháng 3/2019); Hội thảo khoa học về quần thể di tích sơ kỳ đá cũ Rộc Tưng - Gò Đá, thị xã An Khê và Hội thảo về chiến thắng Plei Ring, huyện Chư Sê (tổ chức vào đầu tháng 12/2019). Ngoài ra, tỉnh đã chỉ đạo tổ chức sưu tầm tư liệu, hình ảnh, triển lãm về Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Trần Văn Bình - nguyên Khu ủy viên Khu ủy V, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Gia Lai trong kháng chiến chống Mỹ; lấy ý kiến triển khai bảo tồn, tu bổ di tích lịch sử văn hóa Nền nhà, Hồ nước và Kho tiền ông Nhạc; công bố nội dung văn bia Chăm Pa được phát hiện tại huyện Đak Pơ; xây dựng một số công trình di tích lịch sử trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ; … Từ những kết quả nghiên cứu đó, góp phần quảng bá văn hóa - lịch sử gắn với du lịch trên địa bàn tỉnh đến đông đảo các tầng lớp nhân dân trong và ngoài tỉnh.

Việc biên soạn, xuất bản lịch sử đảng bộ địa phương ở Gia Lai trong 10 năm qua tuy đạt được kết quả bước đầu đáng ghi nhận, nhưng vẫn còn một số hạn chế: Một số cấp ủy đảng, chính quyền địa phương chưa thấy hết tầm quan trọng và ý nghĩa của việc biên soạn lịch sử đảng bộ và truyền thống cách mạng, nên chưa quan tâm đúng mức việc chỉ đạo sưu tầm tư liệu, nghiên cứu, biên soạn; kinh phí đầu tư cho công tác nghiên cứu, biên soạn lịch sử địa phương còn hạn hẹp; chưa xây dựng được đội ngũ cán bộ chuyên trách công tác lịch sử đảng ở các huyện, thị xã, thành phố; tình trạng các sở, ngành thuộc khối chính quyền ít quan tâm đến việc nghiên cứu, biên soạn lịch sử truyền thống của ngành mình, đa số chỉ làm kỷ yếu; việc đưa lịch sử đảng bộ địa phương vào giảng dạy trong các nhà trường chưa được thống nhất về nội dung và cách thức tiến hành...

Để tiếp tục đẩy mạnh và nâng cao chất lượng công tác nghiên cứu, biên soạn lịch sử Đảng địa phương nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của công tác tuyên truyền, giáo dục lịch sử truyền thống của Đảng bộ, các cấp ủy cần nhận thức sâu sắc về vị trí, vai trò của công tác nghiên cứu, biên soạn lịch sử Đảng, đẩy mạnh hơn nữa công tác lãnh đạo, chỉ đạo về sưu tầm, lưu trữ tư liệu lịch sử đảng bộ, lịch sử truyền thống; công tác tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng, lịch sử truyền thống; tăng cường phát huy đội ngũ các nhà nghiên cứu khoa học lịch sử, đội ngũ cán bộ am hiểu về lịch sử Đảng bộ địa phương, lịch sử phong trào, lịch sử truyền thống và các cộng tác viên trong quá trình triển khai nghiên cứu, biên soạn; hằng năm cấp uỷ các cấp chủ động xây dựng kế hoạch, dự trù kinh phí cho hoạt động nghiên cứu, biên soạn lịch sử Đảng địa phương; đồng thời làm tốt công tác quy hoạch, bồi dưỡng, đào tạo và kiện toàn đội ngũ cán bộ theo hướng ổn định, lâu dài, thống nhất về tổ chức bộ máy, quy chế hoạt động và bố trí đủ cán bộ làm công tác lịch sử Đảng từ tỉnh đến huyện./.