Ký ức hào hùng
Tiếp chuyện PV, cựu chiến binh Nguyễn Thế Lương
cho biết: “Đại đội đặc công 90 được
thành lập vào cuối năm 1967, tỉnh giao về khu 9 chịu sự lãnh đạo trực
tiếp của Thị ủy khu 9 - nay là Thành ủy Pleiku. Đại đội bí mật đóng
quân khu vực xã Gào, với nhiệm vụ củng cố xây dựng địa bàn, làm bàn
đạp cho các lực lượng của ta triển khai các cuộc đấu tranh chính trị, chiến
đấu vũ trang, để tiêu diệt các căn cứ của địch... Tổng số quân biên chế tại
thời điểm này là 54 đồng chí, trong đó 1/3 là anh em người Jrai và Bahnar, 1/3 là
anh em người kinh từ miền Bắc vào, 1/3 là anh em người kinh các tỉnh Trung bộ
và Tây Nguyên”.
Chuẩn bị cho cuộc tổng tiến công và nổi dậy toàn
miền Nam, đầu năm 1968, Đại đội hành quân về xã Gào nhận nhiệm vụ mới. Các
tổ trinh sát được đơn vị phân công vào khu vực căn cứ của địch ở trung tâm Pleiku
vẽ sơ đồ, chuẩn bị các mục tiêu, để đơn vị lên phương án tác chiến…

Trụ sở UBND Thành phố Pleiku nơi diễn ra trận đánh của C90. Ảnh: Lương Thanh.
Ông Lương bồi hồi nhớ lại: “Dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Đại đội trưởng Lê
Văn Kim và Chính trị viên Nguyễn Văn Thu, vào thời điểm chiều tối 30
Tết Mậu Thân 1968, trừ số anh em bị bệnh không ra trận và anh em giữ nhiệm vụ
chốt tại đơn vị, số còn lại 47 cán bộ chiến sĩ C90 rời điểm đóng quân tại làng
Osơr xã Gào bắt đầu lặng lẽ tiến vào trung tâm Pleiku bước vào trận đánh
đầu xuân. Triển khai nhiệm vụ cho đơn vị, Đại đội trưởng nhận định đây sẽ là
một trận đánh lớn”.
Sau vài giờ hành quân, Đại đội 90 chia làm nhiều mũi, nhanh chóng
tiếp cận các mục tiêu, ém quân sẵn sàng tác chiến, nhưng
địch không hề hay biết. Đúng 0 giờ đêm 30 Tết, tiếng bộc phá phát
lệnh nổ rung chuyển mặt đất. Thời khắc lịch sử đã tới, các mũi chiến đấu đồng loạt xông lên, đánh thọc sâu vào sào
huyệt của địch như tòa hành chính, ty Ngân khố, tiểu đoàn bảo
an, khu đại đội thám báo biệt kích, nhà lao Pleiku, ty cảnh sát. Các
khu vực này ngập chìm trong khói lửa. Địch hoàn toàn bất ngờ, không biết lực
lượng và hướng đánh của ta thế nào, nên chống cự yếu ớt và bỏ chạy tán loạn…
Trong đêm, C90 đã tiêu diệt và làm chủ các mục tiêu được phân công, đồng thời đã giải thoát cho
hơn 200 chiến sĩ cách mạng bị địch giam tại Nhà Lao Pleiku… Tuy nhiên khi trời rạng
sáng, C90 không thể
liên lạc với các đơn vị bạn. Đại đội trưởng quyết định cho đơn vị chốt lại
vị trí có nhiều hầm và bao cát, nhiều cây cối (bây giờ là Trường THPT Chuyên
Hùng Vương) để tiếp tục chiến đấu, C90 khẩn trương củng cố công sự và
vũ khí. Đại đội trưởng, Chính trị viên đến từng vị trí kiểm tra, nhắc nhở:
“Địch chắc sẽ phản kích mạnh. Cuộc chiến đấu sáng nay sẽ vô cùng ác liệt. Các
đồng chí không ai được rời vị trí nếu không có lệnh. Có hy sinh thì hy sinh tại
đây”.
Như chỉ huy đã nhận định, ngay
từ sáng
sớm tiếng trực thăng địch từ các nơi dồn dập vào khu vực
ta chốt quân. Địch bay do thám địa bàn và đã phát hiện quân ta. Từ trực
thăng chúng bắn xối xả xuống trận địa. C90 đã bình tĩnh bắn trả nên trực thăng không dám bay thấp. Khoảng gần trưa,
xe tăng từ hướng đường Sư Vạn Hạnh - Hùng Vương và hướng
đường Lý Thái Tổ kéo vào, nã pháo về hướng quân ta… C90
tiếp tục kiên trì bám trụ và bắn cháy nhiều xe tăng, đẩy lui nhiều đợt
phản kích của địch. Sau đó, Đại đội
trưởng Lê Văn Kim bị thương nặng không qua khỏi, trước khi tắt thở đã động
viên bộ đội giữ vững tinh thần chiến đấu. Chính trị viên Phó Lê Đình Sen
- cũng hy sinh ở thời khắc này...
Ông Lương bùi ngùi nhớ lại: Đến gần tối, cuộc oanh kích điên cuồng
của địch mới ngừng. Tôi tỉnh lại trong căn hầm tối mịt, cố hết sức mới cựa mình
và thấy anh em hy sinh rất nhiều. Trong cơn đau buốt toàn thân, tôi dùng tay
bới một lúc mới có ánh sáng le lói và trườn lên, mùi khói đạn nồng sặc. Chập
choạng mới nhận ra Chính trị viên Nguyễn Văn Thu, cùng Trung đội trưởng Châm và
một vài đồng chí may mắn sống sót, anh em đi từng hầm kiểm tra kỹ và xác định đồng
đội đã hy sinh hết. Chính trị viên định cho chôn cất anh em xong mới rút quân,
nhưng xét lại thấy rằng ngày mai thế nào địch cũng đến bới xác lên.
Trong khi Đại đội chỉ còn 7 người sống, nhưng 4 đồng chí bị thương, tất cả anh em đều đã kiệt sức. Không còn cách
nào khác, chúng tôi đành gạt nước mắt để đồng đội nằm lại mà đi, lần dò xuống hướng
bờ suối thì trời sáng. Sau đó cứ ban ngày thì ẩn nấp theo bờ suối, dưới những
lùm cây, kể cả sau khu vực hố xí nhà dân, chịu cái đói và đau buốt toàn thân, đêm
lại di chuyển, ròng rã 7 ngày đêm mới về nơi đơn vị xuất phát là làng O Sơr, xã Gào…
Qua nguồn tin của ta báo về, sáng mùng 2 Tết, địch mới vào khu vực
trận địa. Chúng đưa xác bộ đội C90 về tập trung tại sân vận động
Pleiku, sau đó xúc lên xe tải chở về hướng Hội Phú chôn lấp tập thể. Đây chính
là khu vực sau này ta đã lập Đền tưởng niệm liệt sỹ Hội Phú hiện nay.
“Bảy anh em còn lại trong Đại đội 90 lúc ấy sau đó nhiều người đã mất.
Chính trị viên Nguyễn Văn Thu - quê ở Nghệ An bị thương ra Bắc điều trị và
nhiều năm qua tôi không thể nào liên lạc. Riêng Đại đội phó Nguyễn Văn Xuân - nay đang ở tỉnh Hà Nam, là người duy nhất mà thỉnh
thoảng tôi còn giữ liên lạc qua điện thoại…” - Ông Nguyễn Thế Lương cho hay.
Chuyện “người trong cuộc”
Cựu chiến binh Nguyễn Thế Lương nay đã ngoài 70 tuổi. Ông quê Hải
Phòng, vào bộ đội và từng học Trường Hạ sĩ quan Hòa Bình, được phiên bậc Hạ sĩ Tiểu đội phó vào năm 1966.
Hành quân từ miền Bắc vào Nam
chiến đấu, được cấp trên phân công về Đại đội đặc công 90 về khu 9. Trong trận đánh vừa nêu, ông là Tiểu đội phó, trực tiếp tham gia mũi tiến
công đánh vào Nhà lao Pleiku và góp phần giải thoát cho hơn 200 chiến sĩ cách
mạng bị địch giam tại đây.
Sau trận đánh ấy, ông được
phân công về một số đơn vị trực thuộc Tỉnh đội Gia Lai. Miền Nam giải phóng đất
nước thống nhất, ông về công tác tại Trường Quân sự tỉnh Gia Lai, rồi tiếp tục
về Ban Tài vụ Tỉnh Đội Gia Lai. Đến năm 1991, ông nghỉ hưu với cấp bậc Đại úy, về
cư trú tại phường Yên Đỗ đến nay.
Bà Nguyễn Thị Thanh Thuỷ - Thành ủy viên, Bí thư Đảng ủy phường
Yên Đỗ cho biết thêm: “Ông Nguyễn Thế Lương đã phát huy tinh thần bộ đội cụ Hồ,
luôn nhiệt tình và tận tâm với công việc của địa phương. Từ năm 1999 đến nay, ông
đã qua nhiều vị trí công tác như Đại biểu HĐND phường, Chủ tịch Hội Cựu Chiến
binh phường; Ủy viên Thường vụ Đảng ủy phường, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam
Phường, đặc biệt nhiều năm là bí thư chi bộ tổ dân phố. Quá trình tham gia cách
mạng, ông đã được Nhà nước tặng thưởng nhiều huân chương, bằng khen... Tại địa
phương, ông nhiều cũng lần được cấp ủy, chính quyền, MTTQ, ban ngành của thành
phố Pleiku và phường Yên Đỗ biểu dương, khen thưởng”.
Thay lời
kết
Hơn 50 năm trôi qua, nhưng ký
ức về trận đánh xuân Mậu Thân 1968 của Đại đội đặc công 90 như vẫn còn in đậm trong tâm
trí cựu chiến binh Nguyễn Thế Lương. Đơn vị ông đã tiêu diệt nhiều sinh lực
địch và làm chủ các mục tiêu được giao, cũng như giải thoát cho các chiến sĩ
cách mạng bị cầm tù… Nhưng qua trận chiến đấu ấy, C90 cũng đã tổn thất rất nặng nề. 40 cán bộ chiến sĩ đã
anh dũng hy sinh với tinh thần “cảm tử cho Tổ quốc quyết sinh”.
Cựu chiến binh Nguyễn Thế Lương cũng bày tỏ niềm mong mỏi: “Cán bộ chiến sĩ Đại
đội đặc công 90 đã yên nghỉ lại trên mảnh
đất Pleiku thân yêu và sống mãi trong lòng nhân dân Pleiku. Tôi và những anh
em còn sống rất mong ban, ngành và cấp thẩm quyền Thành phố Pleiku sớm thống
nhất quyết định cho xây dựng bia tưởng niệm tại Trường THPT chuyên Hùng Vương,
để các thế hệ hôm nay và mai sau biết đến chiến công oanh liệt, cùng sự hy sinh
anh dũng của 40 liệt sỹ trong trận đánh Xuân Mậu Thân 1968. Đồng thời, rất mong
các cơ quan chức năng quan tâm lập hồ sơ, đề nghị Nhà nước tặng danh hiệu Anh hùng
lực lượng vũ nhân dân cho C90, để góp phần tưởng nhớ, ghi công và tôn vinh các
liệt sỹ, những tấm gương xả thân vì sự nghiệp giải phóng dân
tộc”.